The Jothi Joth Divas of Sri Guru Gobind Singh Ji, which according to the Puratan Calender took place on Kathak Sudee Panchmee 1764 Bikrami (1708 C.E.) at Takhat Sachkhand Sri Hazur Sahib, Nanded. Sant Giani Gurbachan Singh Ji Khalsa Bhindranwale, in their poetic work Sri Gurmukh Parkash beautifully describe how Guru Ji left for Sachkhand, using the traditional accounts as written in Bhai Har Singh Ji’s Diary and Sri Gurpartap Suraj Granth, which has been translated below:
ਅਚਰਜ ਰੂਪ ਗੁਰੂ ਖਾਲਸੇ ਨੂੰ ਸਿਖਿਆ ਦੇ, ਬਿਆਪਕ ਸਰੂਪ ਸਦਾ ਦਰਸ਼ਨ ਦੀਨ ਹੈ।
ਚਿਖਾ ਬਣਵਾਈ ਗੁਰ ਚੰਦਨ ਕੀ ਤੰਬੂ ਵੀਚ, ਆਪ ਇਸ਼ਨਾਨ ਕਰ ਬਸਤਰ ਲੀਨ ਹੈ।
ਸ਼ਸਤ੍ਰ ਪਹਿਰ ਕੇ ਵੀਰ ਵਾਰ ਦਿਨ ਚੜ੍ਹਿਓ, ਸਾਰੀ ਰਾਤ ਸਿੰਘ ਜਾਗੇ ਗੁਰੂ ਰੰਗ ਭੀਨ ਹੈ।
ਸਿੰਘ ਪ੍ਰੇਮ ਰੰਗ ਝੂਲੈ ਦਰਸ਼ਨ ਅਮੋਲ ਗੁਰੂ, ਚਰਨਾਂ ਪੈ ਪਰੈ ਹਥਿ ਲਗੇ ਨਹਿ ਚੀਨ ਹੈ ॥੧੪੬॥
Sri Guru Gobind Singh Ji gave teachings to the Khalsa that they would be ever-present in their omnipresent form. Guru Ji instructed the Singhs to make a pyre of Chandan (sandalwood), they took Ishnaan and put on new clothes. Satguru Ji put on all their Shastar (in Itihaasak Granths it mentions Guru Ji adorned on their body a bow, rifle, pesh kabz, jamdhaar, axe, khanjar in kamarkassa, shamshir in gaatra, a quiver of arrows and a spear in their hand); the day of Thursday had dawned. The Singhs stayed up all night having darshan of Guru Ji, they sat imbued in the love of Sri Guru Gobind Singh Ji. One Gursikh tried to touch Guru Ji’s Charan for the last time but was unable to physically touch Guru Sahib’s body (Guru Ji showed that their body was above the 5 elements).
ਕਿਰਪਾ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟ ਹੇਰ ਅੰਗ ਸੰਗ ਰਹੈ ਸਦਾ, ਜੋਊ ਪ੍ਰੇਮ ਨਾਮੁ ਜਪੈ ਹਾਜ਼ਰ ਹਜ਼ੂਰ ਹੈ।
ਜਨਮ ਮਰਨ ਨਹੀ ਗੁਰੂ ਕਿਹਾ ਖਾਲਸਾ ਜੀ, ਬ੍ਰਹਮ ਸਰੂਪ ਸਤੀ ਚੇਤਨ ਜ਼ਹੂਰ ਹੈ।
ਅਨੰਦ ਸਰੂਪ ਮੇਰਾ ਕੀਰਤਨ ਰਾਗੀ ਲਾਏ, ਜੀਵਨ ਪਦਵੀ ਪਾਈ ਗਾਵੋ ਨਹਿ ਦੂਰ ਹੈ।
ਚੜ੍ਹਦੇ ਸੂਰਜ ਜਿਓ ਮੁਖ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਗੁਰੂ, ਲਾਲੀ ਬਹੁ ਮਸਤਕ ਨੇਤਰ ਭਰਪੂਰ ਹੈ॥੧੪੭॥
Guru Ji mercifully said, “I will be ever-present to you all, who recite the Naam with love. Khalsa Ji! The Guru is beyond birth & death, the Guru is Braham, Sat Chetan Anand Saroop (the form of truth, consciousness, bliss – Vaheguru) and ever-present.” Guru Ji instructed the Raagi Singhs to start singing the Shabad, ‘ਅਬ ਮੋਹਿ ਜੀਵਨ ਪਦਵੀ ਪਾਈ ॥’ (‘Now, I have obtained the state of eternal life.’-Ang 1000). Guru Ji's face was radiating like the rising sun; the glow was beyond explanation.
ਕਲਗੀ ਝੂਲਤ ਸੋਹੈ ਖਾਲਸੇ ਦੇ ਵਿਚ ਖੜੇ, ਕਰੀ ਅਰਦਾਸ ਸਭ ਗੁਰੂ ਮੰਨ ਲੀਨ ਹੈ।
ਵਾਹਿਗੁਰੂ ਜੀ ਕਾ ਖਾਲਸਾ ਤੇ ਫਤੇ ਵਾਹਿਗੁਰੂ ਜੀ ਕੀ ਬੁਲਾਏ, ਸਿੰਘਾਂ ਦੇ ਦੇਖਤੇ ਬੈਠੇ ਚਿਖਾ ਪ੍ਰਬੀਨ ਹੈ।
ਜੋਗ ਕੀ ਨਿਕਾਸੇ ਅੱਗ ਚਿਖਾ ਕੋ ਜਲਾਇ ਦੀਆ, ਤਣਵਾਈ ਕਨਾਤ ਸਿੰਘਾਂ ਕੀਰਤਨ ਕੀਨ ਹੈ।
ਦੇਹ ਕੋ ਅਲੋਪ ਕਰਾ ਸਣ ਦੇਹ ਗਏ ਪ੍ਰਭ, ਘੋੜਾ ਲੈ ਤਬੇਲੇ ਵਿਚੋਂ ਚੜ੍ਹੇ ਸੁਖ ਚੀਨ ਹੈ॥੧੪੮॥
The feathers on Guru Ji’s Kalgi were waving in the breeze. Guru Ji stood amid their Khalsa, who were all doing Ardaas with their mind focused on Guru Ji. Saying ‘Vaheguru Ji Ka Khalsa Vaheguru Ji Ki Fateh’ to all the Singhs Guru Ji sat upon the pyre. The pyre set alight and the cloth screens were enclosed while Ragis continued the Kirtan. Guru Ji’s body vanished from sight; Guru Ji sat upon their horse (which was ready in the stable) and left for Sachkhand. (It was after this a Sadhu had darshan of Guru Ji on their horse leaving for Sachkhand and came to where the Singhs were standing of Vairaag that Guru Ji had left them. When the Singhs heard this news they checked the stable and the horse was missing. Realising Guru Sahib had taken the horse they were ecstatic, and realized Guru Ji was truly ever present to them. The place where the Sadhu had darshan is known as Gurdwara Rattangarh Sahib and is 14km from Takhat Sahib).
ਸਿੰਘਾਂ ਪ੍ਰਸ਼ਾਦਿ ਕਰ ਪਾਠ ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਤੋਰਾ, ਭਾਈ ਮਨੀ ਸਿੰਘ ਕਰੇ ਪ੍ਰੇਮ ਰਸ ਮਾਨ ਹੈ।
ਸੁਬ੍ਹਾ ਆਸਾ ਵਾਰ ਲਗੈ ਸ਼ਾਮ ਫਿਰ ਕੀਰਤਨ, ਸਿੰਘਨ ਵਿਰਾਗ ਬਹੁ ਰਹੈ ਪ੍ਰਗਟਾਨ ਹੈ।
ਧੀਰ ਬਿਨਾ ਹੋਇ ਕਰ ਫੋਲਿਆ ਅੰਗੀਠਾ ਸਿੰਘਾਂ, ਅਸਤਿ ਨਾ ਕੋਈ ਤਹਾਂ ਦੇਖੀ ਕਿਰਪਾਨ ਹੈ।
ਪੇਖ ਸਿੱਖ ਸੰਗਤਾਂ ਭਰੋਸਾ ਕਰ ਗੁਰੂ ਵਿਚ, ਰਚਿਆ ਸਿੰਘਾਸਨ ਪੈ ਸ਼ਸਤ੍ਰ ਟਿਕਾਣ ਹੈ॥੧੫੨॥
The Singhs prepared Karah Parshaad and started a Sehaj Paath of Sri Guru Granth Sahib Ji, Bhai Mani Singh Ji Shaheed themselves did all the Paath in a state of extreme love and bliss. Asa Di Vaar would take place every morning, and Kirtan would be sung in the evening, the Singhs were in an extreme state of Vairaag. The Singhs without patience went into the enclosed area of the funeral pyre. When they looked closely they found no bodily remains, only a small Kardh/Kirpan (which Guru Ji would always keep in their Dastaar – Guru Ji had left this there as a Nishaani. This Karadh is shown daily to the Sangat at Takhat Sahib to this day). The Singh’s faith that Guru Ji was ever present increased even more. They created a platform there upon which with utmost respect they placed Guru Ji’s Shastar (located where now the ‘Singhasan Sahib’ room stands at Takhat Sri Hazur Sahib).
- Adhiyaae 11, Sri Gurmukh Parkash Granth, Sant Giani Gurbachan Singh Ji